Hram svete prepodobne Parskeve u Orljanu nalazi se jugozapadno od stare crkve Sv.Jovana, u podnožju brda, podignuta je na temeljima starog crkvišta 1931.godine, zauzimanjem lokalnog paroha Jovana Vojinovića, odbornika Aleksandra Mirčića, Stajka Stankovića, Mihajla Simonovića i drugih meštana orljanske parohije.
Osvećena je 1936.godine od strane Episkopa Niškog gospodina dr Jovana.
Zahvaljujući dvema pobožnim ženama Mariji iz porodice Marjanović zvanoj „Pljastini“ i Persi Jovanović iz porodice zvane „Šutkovi“ otkriveni su temelji stare crkve i na istima je sazidana sadašnja.
U ruševinama crkve nađen je jedan metalni krst iz 1862.godine, pa se veruje da je crkva tada i otkrivena. U crkvi se nalazi i jedan stari oktoih (pravoslavna bogoslužbena knjiga), štampan 1686.godine na čijim je koricama potpis jeromonaha Isaije Jakovačkog, datiran 14.jula 1766.godine, a na prvom listu pri dnu je i ime tipografa Simeona.
Na kraju prvog lista stoji sledeći zapis:
Siju sbjataju knigu glagolemu oktoih smjernij az iguman Teofan i pop Antanasije kupiv i velcjem grada Kieve, kogda vozvratihom se k svoemu manastiru od carstvujušego grada Moskvi, prinesehem ju svooj obitjeli hramu svjatih čudotvorcev Kozmi i Damjana, nazivaemi Rakovec: iže i Fruškoj groje
Od drugog lista pa nadalje do 20 lista je po jedna reč, a na 21.listu isečen je verovatno neki važan zapis.
Kako jeova stara knjiga dospela ova ne zna se tačno, jer o tome ne postoji nikakav zapis, ali je verovatno, da je ista poklonjena crkvi u Orljanu nakon oslobođenja od Turaka, kada su i druge vojvođanske crkve slale bogoslužbene knjige crkvama u Toplici koje tada nikakav inventar nisu imale, piše u letopisu ove crkve.
Jevanđelje je crkvi poklonio mitropolit Mihailo za vreme episkopa Niškog gospodina Jeronima, a zapis na korici je ubeležio mesni sveštenik Jovan Prvulović 1892.godine.
Crkva ima i jedan stari Tipik (zbornik pisanih pravilakojim se rukovode sveštenoslužitelji) štampan u Moskvi 1782.godine.
Od starih ikona veliku vrednost predstavljaju dve ruske ikone iz XVIII veka, rađene na dasci sa gipsanom podlogom. Na jednoj od njih je naslikana Bogorodica koja drži knjigu sa natpisom:
Mnogomilostive Gospodi Isuse Hriste Sine i Bože moj primi…
Okolo su scene iz života majke Božije.
Druga ikona je „Obraz svjatago Jovana“. Na njoj Sv.Jovan drži putir u kome je ceo Isus Hristos, a okolo su scene iz života Sv.Jovana.
Ovi vredni predmeti arhivirani su u Eparhiji u Nišu.
U letopisu orljanske crkve piše da je ovaj hram bio najposećeniji na Istočni petak (prvi petak koji dolazi posle Uskrsa) i da su ljudi tada pristizali sa svih strana.
Na teritoriji ove parohije nalazi se, po predanju meštana, jedno crkvište u ataru Doljevca, ali ono još nije otkriveno, te se o njemu ništa podrobinije ne može reći- piše u letopisu ovog hrama.
Crkva Sv.Paraskeve je za vreme II svetskog rata bila poprično oštećena. Ovaj hram je bio zapušten, neokrečen, crep delimično polomljen, staklo na prozorima polomljeno isključivo od metaka iz vatrenog oružja. Porta je bila razgarđena, a žica kojom je bila ograđena vukla se po zemlji zgažena. Nakon rata zauzimanjem članova crkvenog odbora sve je ovo popravljeno.
1951.godine podignuta je zvonara kod crkve, a zvono sa crkve svetog Jovana preneto je i postavljeno u novu zvonaru.
1952.godine započeta je izgradnja parohijskog doma.
U današnje vreme crkva je dobila novi izgled.
Prema rečima lokalnog sveštenika Milana Krstić dograđena je priprata.
- Kada sam došao ovde, odnosno u novu parohiju, kao starešina hrama, zapazio sam da je neophodno da se na crkvi izgradi priprata. Svaki pravoslavni hram se sastoji iz tri dela, po crkvenoj arhitekturi, postoji priprata, zatim brod crkve ili naos i sveti oltar. Priprata ima i svoj praktični deo, jer smo tu stavili gorionike za sveće koji su se nalazili u centralnom delu crkve– rekao je sveštenik Milan.
On je objasnio da priprata kao takva je imala u ranom hrišćanstvu svoje značajno mesto za one koji su se pripremali za sveto krštenje takozvani katihumeni, odnosno oglašeni, oni koji su slušali reč Božju i slušali svetu Liturgiju do jednoga dela.
– Iz tog razloga smatrao sam da je priprata važna, ne samo radi vizuelnog izgleda, već pre svega radi praktične primene. Takođe, zalaganjem Crkvene opštine, darodavaoca i priložnika, uredili smo kompletnu unutrašnjost crkve, okrečili je, kupili smo adekvatne tepihe, sredili smo pod, nabavili smo nove sasude i prekrivače za sveti oltar, novo sveto Jevanđelje… – navodi sveštenik Milan.
U Orljanu postoji i litijski krst (zapis) ispred same crkve, međutim svetkovanje i nošenje litija u ovom mestu su gotovo pale u zaborav.
Ovo naselje i hram, nekada su obeležavali Svetog cara Kontantina i caricu Jelenu, 3.juna, ali u današnje vreme obeležavanje se svelo na par vernika.
- Ja se nadam da će litija biti obnovljena, ne samo litija kao takva, već i liturgijski i duhovni život, ne samo radi običaja, već zato što se duhovni život jedne parohijske zajednice izražava kroz bogoslužbeno učešće naroda u crkvi- kaže starešina hrama.
On dodaje da je potrebno je da se vratimo Bogu i veri, jer onda kada se budemo vratili Bogu i našoj pravoslavnoj veri, onda ćemo se vratiti jedni drugima, i na taj način projaviti saborni karakter crkve.
- Nije crkva hram sazdan od cigli, već živi organizam, zajednica vernog naroda sabranog na svetoj Lituriji, jer je sveta Liturgija zapravo centar i središte našeg crkvenog života- kaže na kraju sveštenik Milan Krstić.
Radovi na crkvi i oko crkve biće nastavljeni, kako planira lokalni paroh, želja mu je da uz pomoć ljudi dobre volje, sagradi i dečije igralište, u porti hrama, sa pratećim mobilijarom, ali pre svega da se asfaltira prilazni put ka crkvi uz pomoć MZ Orljane i lokakalne samouprave. Takođe, planovi su i da se ogradi porta.
Tekst i foto: M.Jovanović
