Ono što je Nikola Tesla bio za ceo svet, braća Dimitrijević bila su za doljevački kraj. Naime, revolucionarna otkrića na polju električne energije do mesta udaljenih od centara dešavanja, stizala su sa velikim zakašnjenjem, ali, zahvaljujući umnim ljudima svoga doba, ipak su pronalazila svoj put i do zabačenih palanki i sela.
Za ovdašnje stanovništvo prekretnica u industrijskom razvoju bile su dvadesete godine prošlog veka. Te 1920., na mestu stare vodenice na Toplici u Doljevcu, braća Dimitrijević, podigla su savremeno mlinsko postrojenje, što je za te prilike i ove prostore, bio nesvakidašnji izum. Braća Dimitrijević, koja su rodjena u Kočanu, a živela u Doljevcu i Nišu, bila su zaslužna što su naši preci, konačno imali prilike, da dobiju električno osvetljenje 1929. godine i to, što zvuči neverovatno, šest godina pre elektrifikacije američkih sela i nekoliko godina pre manjih mesta u okolini Beograda. El.energija, nakon Doljevca, stiže i u Držanovac, Mekiš, Orljane, Kočane, Pukovac i Brestovac.
Pored osvetljenja, Dimitrijevići su za ovdašnje stanovništvo učinili još mnogo toga. Izgradili su javna kupatila i zalagali se kod nadležnih državnih organa za izgradnju škola i ambulanti.
Porodica Dimitrijević imala je četvoricu sinova Dimitrija (1897), Dušana (1899), Dobrivoja(1903) i Dragoslava(1905) i dve kćeri, Dobrilu i Divnu.
Dok se nastariji Dimitrije školovao u zemlji i svetu, ostala braća sa Dušanom na čelu ostala su u selu i pokrenula svoj posao. Nakon završetka fakulteta u Pragu i magistrature u Beču, Dimitrije se vraća u zavičaj. Kao mašinski inženjer bio je jedan od najučenijih ljudi u svom kraju, koji je savremene tehnološke trendove primenjivao u svojim preduzećima. Moderna mlinska postrojenja niču u Doljevcu, Držanovcu i Brestovcu, kao i mini hidrocentrala u Doljevcu. I ostala braća radila su na razvijanju porodičnog posla.
Drugi brat Dušan bio je industrijalac, narodi poslanik i nosilac najviših državnih priznanja. Njegovo aktivno političko delovanje pominje se još 1927.godine, kroz saradnju sa tadašnjim ministrom zdravlja dr Aleksom Savićem iz Prokuplja. I posle drugih parlamentarnih izbora 1935. godine Dušan Dimitrijević, postaje zamenik ministra gradjevina. Dušan je bio nosilac Ordena jugoslovenske krune petog reda, kao i Medalje za usluge kraljevskom domu.
Dimitrijevići su medjutim, živeli i radili u nemirno vreme, posle Prvog i tokom trajanja Drugog svetskog rata. Dimitrije je i jedan i drugi rat proveo u logorima. Tokom Prvog svetskog rata bio je u bugarskom zarobljeništvu, a tokom Drugog ga hapsi Gestapo i on je nekoliko meseci bio nemački zarobljenik, zbog „komunizma i sabotaže“.Torturu je uspeo da preživi.
Medjutim, završetak II svetkog rata nije bio kraj muka za porodicu Dimitrijević. – Naprotiv, to je bio početak njihovog kraja, kažu za radio Koprijan Milovan i Dejan Radojević iz Niša, unuci Dušana Dimitrijevića, čija je majka Gordana bila Dušanovo drugo dete. 1946. godine država im je uzela sve, pod obrazloženjem da su radili protiv nje. Od uglednih industrijalaca, Dimitrijevići postaju državni neprijatelji, iako im je jedini greh, kažu njihovi potomci, bio taj što su bili bogati. -Nove vlasti protiv dede Dušana i njegovog brata Dobrivoja, podižu optužnicu, osudjuju ih za saradnju sa neprijateljem i proteruju iz rodnog kraja. Dušan i Dobrivoje Dimitrijević konačno su rehabilitovani 2015. godine, kada su odlukom nadležnog suda u Nišu pravosnažno oslobodjeni krivice da su bili kolaboracionisti.
Naslednici ove poznate porodice danas su, kako to obično biva, po celom svetu. Milovan i Dejan, Dušanovi unuci, žive u Nišu, a naslednici najstarijeg Dimitrija i jedne od sestara u Beogradu, po Evropi i Južnoj Americi. Ostala braća i jedna sestra nisu imali naslednike.
A pogoni u Doljevcu, usled nestručnog rukovanja i nemara novih vlasnika, nakon rata polako, ali sigurno propadaju. Najpre sa radom prestaje hidrocentrala, a kasnije i mlinovi, te dugogodišnja ulaganja u ovaj porodičan posao bivaju obezvredjena. Na mestu nekadašnjeg mlina sada je Gerontološki centar, dok se vila ove braće i sada se nalazi pored Toplice. Iako ruinirana, predstavlja podsetnik na jedno vreme i posebne ljude, koji su imali vizionarskog dara i smisla za inicijativu i razvoj kraja u kojem su živeli.
Tekst: J.Kozomara
Foto: Privatna arhiva porodice Dimitrijević
