Dve tvrdjave čuvaju Djerdap i dočekuju posetioce. Na samom ulazu u Djerdapsku klisuru nalazi se jedna od njih, najlepša i najočuvanija srednjevekovna tvrdjava Golubački grad. Brojni su bili njeni gospodari, brojne su tajne i legende koje je okružuju i čine nezaobilazan folklor ovog kraja. Obavijena misterijama i dalje ponosno stoji na tom mestu u svoj svojoj velelepnosti, a nakon rekonstrukcije, koja je uveliko u toku, puni sjaj ovog zdanja još više će doći do izražaja i vratiti vas u davno vreme, vreme vitezova, legendi i epskih bitki.
Na visokoj i nepristupačnoj steni, na specifičnom geo-strateškom položaju, na oko 1000 metara od Djerdapskog tesnaca, najveće evropska klisure, smešteno je ovo zdanje. Zaštićena visokom i strmom stenom omogućavala je svima koji su njome vladali laku kontrolu kretanja Dunavom, što znači da je imala ogroman strateški značaj i važnu ulogu pograničnog grada (limesa), što je uticalo na to da su je mnoge vojske želele pod svojom upravom. Zato je često menjala gospodare i bila povod stalnih ratova Turaka, Ugara i Srba, naročito u 14. i 15. veku.
Ekipa radio Koprijana je posetila ovo zdanje i prenosimo vam svoje utiske.
Prva iskopavanja potvrdila su da se tvrdjava nalazi na ostacima stare rimske gradnje, pa možda i nekih praistorijskih objekata. Neki od najstarijih pronadjenih artefakata datiraju se u period od 2. do 4. veka. Sama tvrdjava izgradjena je sredinom 14. veka.
–Golubački grad je srednjevekovno utvrdjenje. Medjutim, ne može se se pouzdano reći kada je tačno izgradjena i ko ju je izgradio. Prvi put se pominje u pisanim izvorima 1335. godine, kao već formirano vojno utvrdjenje sa ugarskom posadom, ali nije poznato da li su je izgradili Srbi ili Ugari, kaže za radio Koprijan arheolog na ovom lokalitetu, Željka Milenković.
Ono što je medjutim poznato i očigledno je da je tvrdjava oduvek služila u vojne svhe, a na njenoj dogradnji radili su svi njeni gopodari, Ugari,Srbi, Turci.
–Zaključili smo da tvrdjava ima više faza gradnji. Najpre je izgradjen gornji deo grada, sa dominantnom donžon ili šešir kulom, za koju se, još uvek, ne zna vreme nastanka. Svoj sadašnji izgled tvrdjave je dobila u vreme vladavine despota Strefana Lazarevića, koji je Golubac grad dobio na upravu od ugarskog kralja Žigmunda. Tada nastaje čitavo spoljno utvrdjene i sistem kula i bedema sa glavnom, zapadnom kapijom, palatom i kulom koja je brani, dodaje naša sagovornica.-Inače, deo tvrdjave je potopljen sredinom prošlog veka, podizanjem nivoa Dunava, prilikom izgradnje HE Djerdap 1, i to jedan etaž palate i jedan etaž kule 4, kao i topovska ili vodena kula.
U podgradju tvrdjave, kasnije se razvilo i civilno naselje, naročito u Osmanskom periodu, a taj deo istorijskog nasledja ovog kraja sada je pretvoren u arheološki park. Inače, kako ističe naša sagovornica ceo ovaj kraj Djerdapa obiluje istorijskim lokalitetima. I današnje naselje Golubac leži na antičkom logoru Kupe koji je formiran krajem 1. i početkom 2. veka n.e. , ali iako je lociran nije moguće istražiti ga.
–To je logično i očekivano, jer je Dunav bio severna granica Rimskog carstva tj. limes, tako da duž obale na 5 do 10 km postoje ostaci logora i usputne stanica, a postoje i mnogobrojni manji lokaliteti koji obiluju praistorijom ili srednjim vekom.
Arheološkim iskopavanjima, koja još uvek traju, bačena je svetlost na mnoge nedoumice i otkriveni su mnogi zanimljivi objekti, medju kojima je značajno pomenuti krečanu, u kojoj je pripremana masa za gradnju ove srednjevekovne tvrdjave. Zanimljivo je to da su za ovim mestom tragali mnogobrojni lovci na blago, verujući u legendu koja kaže da je vojvoda Jeremija tu sakrio 12.000 zlatnih dukata. Istraživanja su te priče demantovala, ali ova legenda, kao i svaka druga, nastavlja da živi.
Najočuvaji su ipak, podaci iz Osmanskog perioda, koje je precizno sakupio i zapisao Evlija Čelebija, turski putopisac. Iz turske vladavine naročito se ističe hamam Hodže Mahmud-paše koji je bio u upotrebi sve dok knez Miloš nije naredio da se poruši.
–Inače, sama tvrdjava, zbog rekonstrukcije i arheoloških istraživanja, trenutno je zatvorena za posetioce, kaže za radio Koprijan Iskra Makisimović, direktorka Društva za razvoj turizma koje upravlja tvrdjavom Glubački grad.-Ipak, otvoren je Vizitorski park, koji radi od 10. do 19. časova, arheološki park, izložba arheoloških nalaza, rimska kuća i turski hamam. Prema planu, trebalo bi da tokom aprila iduće godine pojedini delovi tvrdjave budu otvoreni za posetioce nakon rekonstrukcije, a u toku sledeće godine i celo ovo zdanje, mada će to zavisiti od intenziteta arheoloških iskopavanja koja su uveliko u toku.
Ova destinacija je, kako ističe naša sagovornica, jako popularna kako medju domaćim turistima, tako i medju strancima. –Prema našim podacima, od januara od juna ove godine oko 19 000 ljudi posetilo je Golubačku tvrdjavu, a trećina od tog broja su stranci, uglavnom Rumuni. Posetioci medjutim stižu iz raznih drugih, pa i najudaljenijih delova sveta, a naročito su popularna krstarenja Dunavom, koja predvidjaju i posetu ovom našem lokalitetu.
Dodajmo na kraju i to da je Golubačka tvrdjava trenutno nedostupna za posetioce zbog radova, tako da se do nje može doći, ali se u nju ne može ući, pa se, iz tog razloga, ne naplaćuju ulaznice. Jedini trošak koji ćete imati ukoliko odlučite da posetite ovaj lokalitet, je parking prostor koji košta 100 dinara za automobile.
J.Kozomara
